Nhiều người lầm tưởng sơ cấp cứu chỉ dành cho bác sĩ hoặc sợ bị liên lụy, trong khi thực tế ai cũng có thể học và thực hiện những kỹ năng này một cách dễ dàng.
“Sơ cấp cứu là kỹ năng thiết yếu cần trang bị, không phức tạp như nhiều người nghĩ. Các tình huống khẩn cấp đe dọa tính mạng có thể xảy ra bất cứ lúc nào”, ông Tony Coffey, chuyên gia cấp cứu ngoại viện Australia, phát biểu tại Ngày hội Nhanh tay giữ lấy điều kỳ diệu ở TP HCM, hôm 7/8.
Qua nhiều năm đào tạo tại Việt Nam, ông nhận thấy khi gặp nạn nhân cần sơ cứu khẩn cấp, nhiều người không biết phải làm gì. Tâm lý phổ biến là: “Cấp cứu khó lắm, tôi không phải bác sĩ, lỡ làm sai sẽ khiến tình trạng nặng thêm”. Nỗi sợ này khiến họ chần chừ, đứng nhìn và bỏ lỡ “thời gian vàng” cứu sống nạn nhân – có thể là người thân, đồng nghiệp hoặc bạn bè.
Theo chuyên gia, chỉ cần được hướng dẫn bài bản, ai cũng có thể thực hiện những thao tác đơn giản nhưng quan trọng như đặt người nằm nghiêng khi bất tỉnh, ép tim khi ngưng thở, cầm máu kịp thời, hay cố định tạm thời khi nghi gãy xương. Những hành động tưởng chừng nhỏ ấy có thể tạo ra khác biệt giữa sự sống và cái chết trong tích tắc.
Người dân được hướng dẫn sơ cứu với máy sốc tim tự động (AED). Ảnh: Trang Nguyễn
Tuy nhiên, ở Việt Nam, vẫn còn không ít người xử lý theo bản năng hoặc truyền miệng từ kinh nghiệm dân gian, dẫn đến nhiều sai lầm đáng tiếc. Có những trường hợp dốc ngược người đuối nước khiến họ sặc thêm, cho tay vào miệng người bị co giật dễ gây chấn thương, hoặc nắn bóp, di chuyển người nghi bị gãy xương làm trầm trọng thêm chấn thương. Việc không hiểu đúng về cơ chế cơ thể và các nguyên tắc sơ cứu cơ bản khiến nỗ lực giúp người đôi khi phản tác dụng.
Chẳng hạn, tại sự kiện, trong một tình huống giả định về người đàn ông bị hóc thức ăn vào đường thở và ho sặc, hai người phụ nữ được mời lên sân khấu để thực hành sơ cứu. Cả hai đều chọn cách vỗ lưng liên tục cho nạn nhân. Khi được hỏi lý do, một người giải thích “trước đây mỗi lần bị ho hay được mẹ vỗ lưng”. Người còn lại cho biết thực hiện điều này hy vọng giúp thức ăn trôi xuống dễ hơn chứ không biết làm cách nào khác.
Trên thực tế, hành động vỗ lưng khi nạn nhân đang sặc và còn ho có thể phản tác dụng. Khi một người bị hóc thức ăn và ho, nghĩa là cơ thể đang cố gắng tự tống dị vật ra ngoài. Nếu vỗ lưng trong lúc này, dị vật có thể bị đẩy sâu hơn vào khí quản, gây bít tắc hoàn toàn đường thở và đe dọa tính mạng. Thay vì vỗ lưng, cần giữ cho nạn nhân cúi người về phía trước, khuyến khích họ hít sâu và ho mạnh, tạo áp lực tự nhiên để đẩy dị vật ra ngoài.
Trường hợp nạn nhân bị sặc dẫn đến ngưng thở, không còn ho, khi đó cần thực hiện 5 lần vỗ lưng kết hợp với 5 lần ép ngực, tiếp tục lặp lại chu kỳ cho đến khi dị vật được đẩy ra hoặc nạn nhân có dấu hiệu thở trở lại.
Tại Australia, trẻ em được học sơ cứu từ 6 tuổi với những cách xử trí đơn giản. Từ 10 tuổi, trẻ được thực hành những bài phù hợp, tăng dần độ khó theo lứa tuổi. Ông Tony mong muốn mỗi gia đình có ít nhất một người biết sơ cấp cứu và đề xuất Việt Nam nên đặt máy AED (máy sốc tim) ở nơi công cộng – điều Australia đã thực hiện từ 25 năm trước. Thiết bị này rất đơn giản để sử dụng, chỉ cần bật và làm theo hướng dẫn.
Ông Tony Coffey hướng dẫn sơ cứu hóc dị vật ở trẻ sơ sinh. Ảnh: Trang Nguyễn
Thạc sĩ Trang Jenna Nguyễn, đồng sáng lập Survival Skills Vietnam (SSVN), nhấn mạnh điều quan trọng trong sơ cấp cứu là hiểu trình tự các nguyên nhân gây tử vong nhanh nhất để xác định ưu tiên xử lý. Khi gặp nạn nhân bất tỉnh sau tai nạn, cần đánh giá theo thứ tự là đường thở – tim – chảy máu – bỏng – gãy xương lớn.
Với nạn nhân bất tỉnh nằm ngửa, việc đầu tiên là kiểm tra nhịp thở, không phải lay gọi hay tìm chấn thương. Nếu còn thở, cần đặt nằm nghiêng để bảo vệ đường thở. Nếu không thở, phải ép tim ngay lập tức. Tiếp theo là xử lý chảy máu vì mất máu cấp có thể gây tử vong nhanh chóng.
Trong một số trường hợp đặc biệt như sau tai nạn, máu phun mạnh và nạn nhân ngưng tim, cần ưu tiên cầm máu trước khi ép tim. Nếu có hai người hỗ trợ, một người phụ trách ép tim, người còn lại xử lý điểm chảy máu.
Nguyên nhân gây tử vong nhanh tiếp theo là bỏng, đặc biệt là bỏng đường thở, rồi đến gãy xương lớn như xương đùi, xương chậu. Khi nghi ngờ gãy xương, tuyệt đối không bế, di chuyển hay nắn lại, mà cần cố định tại chỗ để tránh tổn thương thêm hoặc gây sốc.
“Khi sự cố xảy ra, mọi thứ rất mong manh, nhiều người chỉ biết nói ‘giá mà’ trong hối hận”, cô nói, thêm rằng sự sống hay cái chết đôi khi chỉ phụ thuộc vào vài phút và vào chính đôi tay mình chứ không có phép màu nào cả.
Lê Phương
Nguồn: https://vnexpress.net/noi-so-lien-luy-khien-nhieu-nguoi-dung-nhin-thay-vi-cuu-nguoi-4924080.html