Lý do quan hệ kinh doanh Nga – Mỹ khó quay về như cũ

Ngày 15/8, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin có cuộc hội đàm kéo dài 3 giờ tại Alaska. Sau cuộc họp, chưa có thỏa thuận nào được công bố để giải quyết hoặc tạm dừng cuộc xung đột Nga – Ukraine. Tuy nhiên, cả hai lãnh đạo đều cho biết đã đạt được tiến triển lớn trong nhiều vấn đề.

Một thỏa thuận hòa bình, hay chỉ đơn giản là sự tan băng trong quan hệ giữa Moskva và Washington, cũng có thể mở đường cho điều mà đến gần đây vẫn bị nhiều công ty Mỹ cho là viển vông: Làm ăn với Nga.

“Tôi thấy nhiều doanh nhân Nga đi cùng ông Putin. Điều đó rất tốt. Tôi thích như vậy. Họ muốn làm ăn, nhưng không thể cho đến khi chúng ta giải quyết xong chiến sự”, ông Trump cho biết trên chuyên cơ Không lực Một. Bộ trưởng Tài chính Nga Anton Siluanov và lãnh đạo quỹ đầu tư quốc gia Nga Kirill Dmitriev cũng tới Alaska.

Tổng thống Mỹ cho biết nếu đàm phán đạt tiến triển, ông sẽ “thảo luận về cơ hội kinh doanh” với Nga.

Tổng thống Putin (trái) và Tổng thống Trump tại Alaska ngày 15/8. Ảnh: AP

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng việc tái khởi động quan hệ kinh tế với Nga sẽ không dễ dàng. Nhất là khi Nga đã bị phương Tây cô lập cả về ngoại giao và kinh tế thông qua rất nhiều lệnh trừng phạt trong vài năm qua. Theo Phó chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev, nước này đang chịu khoảng 30.000 lệnh trừng phạt từ phương Tây.

Các doanh nghiệp phương Tây đã ồ ạt rời Nga

Sau khi chiến sự Nga – Ukraine nổ ra tháng 2/2022, làn sóng doanh nghiệp phương Tây rời Nga cũng bắt đầu. Đến nay, hơn 1.000 doanh nghiệp ngoại đã rút hoạt động kinh doanh khỏi nước này, hoặc giảm quy mô tại Nga, theo số liệu của Trường Quản lý Yale.

Một số bán tài sản tại đây hoặc chuyển giao việc quản lý cho các lãnh đạo hiện hành. Số khác từ bỏ hoàn toàn tài sản ở Nga. Các doanh nghiệp như Danone hay Carlsberg thậm chí bị sung công và bán tài sản.

Một số công ty, như hãng xe Renault, chuỗi đồ ăn nhanh McDonald’s hay hãng keo dán Henkel thì ký thỏa thuận rời đi, nhưng sau này có thể mua lại tài sản ở Nga. Dù vậy, điều khoản cụ thể không được tiết lộ.

Hiện tại, nhiều công ty lớn của Mỹ như Apple, Goldman Sachs và MasterCard đã không còn hiện diện tại đây. Số ít khác vẫn còn duy trì kinh doanh. Nhưng điều này cũng đồng nghĩa so với trước chiến sự, khả năng tạo ra cơ hội kinh doanh hiện cũng nhỏ hơn rất nhiều.

Bên ngoài một cửa hàng của Stars Coffee tại Moskva tháng 8/2022. Ảnh: Reuters

Lỗ hổng tạo ra sau khi phương Tây rời đi đã nhanh chóng được lấp đầy bởi doanh nghiệp Trung Quốc. Người Nga cũng tạo ra các phiên bản riêng để thay thế thương hiệu phương Tây. Ví dụ, Stars Coffee đã xuất hiện ngay sau khi Starbucks rút lui khỏi thị trường này, với logo gợi liên tưởng đến công ty Mỹ.

Từ tháng 6/2022, chuỗi cửa hàng đồ ăn nhanh thay thế thương hiệu McDonald’s ở Nga đã bắt đầu hoạt động với tên gọi “Vkusno i tochka” (Ngon tuyệt, vậy thôi). Tháng 4/2023, các cửa hàng KFC trước đây tại Nga mở cửa trở lại với tên Rostic’s.

Bên cạnh đó, sau nhiều năm vắng bóng, các công ty phương Tây dù quay trở lại cũng chưa chắc được người tiêu dùng Nga chào đón như trước đây.

Nga đã có khách mua dầu khí mới

Ngân sách Nga nhạy cảm với biến động giá dầu, do ngành dầu khí đóng góp khoảng 30% tổng thu, theo nghiên cứu của Viện Năng lượng Oxford. Đó cũng là lý do phương Tây tập trung vào ngành này, với mục tiêu gây sức ép buộc Nga chấm dứt chiến sự tại Ukraine.

Sau khi chiến sự nổ ra, Liên minh châu Âu (EU) cấm nhập khẩu dầu thô Nga bằng đường biển. Họ cũng giảm mua khí đốt Nga. Tỷ trọng khí đốt Nga nhập khẩu vào EU qua đường ống cũng chỉ chiếm 11% năm ngoái, giảm từ 40% năm 2021. Trước đó, khối này là khách mua lớn nhất của năng lượng Nga.

Dù vậy, Nga đã tìm cách thích ứng, khi chuyển hướng sang khách hàng châu Á. Hiện tại, khách mua lớn nhất của dầu Nga là Trung Quốc và Ấn Độ. Theo hãng dữ liệu năng lượng Vortexa, 36% dầu thô nhập khẩu của Ấn Độ hiện đến từ Nga.

Tổng thống Mỹ gần đây dọa trừng phạt bổ sung các nước vẫn mua dầu Nga. Ông đã áp thêm 25% thuế nhập khẩu với Ấn Độ, nâng tổng thuế lên 50%. Tuy nhiên, New Delhi khẳng định dầu Nga cần thiết với an ninh năng lượng của quốc gia 1,4 tỷ dân này.

Một vấn đề khác khiến các doanh nghiệp Mỹ khó mặn mà với thị trường năng lượng Nga là dầu thô nước này vẫn đang bị phương Tây áp trần giá xuất khẩu.

Trong gói trừng phạt thông qua giữa tháng trước, trần giá dầu Nga được hạ xuống 47,6 USD một thùng. Mức cũ áp dụng từ cuối năm 2022 là 60 USD. Theo đó, các hãng vận tải biển và hãng bảo hiểm tại các nước tham gia trừng phạt bị cấm cung cấp dịch vụ cho dầu Nga xuất khẩu nếu giá bán vượt trần.

Thách thức khi kinh doanh tại Nga

Kể cả với các công ty vẫn đang duy trì hiện diện tại Nga, môi trường kinh doanh giờ cũng đã khó khăn hơn trước. Các ngân hàng Nga hiện khó gửi và nhận tiền từ nước ngoài, do đã bị loại khỏi hệ thống thanh toán toàn cầu SWIFT từ năm 2022. Hệ thống này kết nối hàng nghìn tổ chức tài chính trên thế giới.

Hồi tháng 2, Janis Kluge – nhà nghiên cứu tại Viện Các vấn đề An ninh và Kinh tế Đức – cho biết trên CNN rằng Mỹ sẽ khó cho các ngân hàng Nga quay lại SWIFT nếu không có sự hợp tác của EU, vì SWIFT đặt trụ sở tại Bỉ.

Tại một sự kiện cho doanh nghiệp Nga tổ chức tại Moskva ngày 18/3, ông Putin cũng cảnh báo doanh nghiệp phương Tây khó quay lại Nga. Ông cho biết đã yêu cầu chính phủ Nga rà soát kỹ các công ty phương Tây có thỏa thuận mua lại tài sản, nhằm đảm bảo xem xét kỹ từng trường hợp. Tổng thống Nga nói rằng mình tôn trọng các doanh nghiệp vẫn tiếp tục làm việc ở đây, nhưng sẽ có đánh giá khác với những công ty “đóng sầm cửa” khi rời đi.

Các công ty ra đi vì sức ép chính trị và bán tài sản với giá tượng trưng sẽ không được mua lại tài sản với giá đó. “Và khi khoảng trống mà họ để lại được doanh nghiệp Nga lấp đầy, như chúng tôi thường nói đó, con tàu đã rời đi rồi”, ông phát biểu.

Vì vậy, kể cả khi có cơ hội, các doanh nghiệp Mỹ cân nhắc quay lại hoặc tái đầu tư vào Nga cũng sẽ phải tự hỏi: Liệu điều này có đáng hay không?

Hà Thu (theo CNN, Reuters)