Phân biệt đột quỵ và đột tử do tim: Dấu hiệu khác nhau ra sao?

Sự khác biệt của đột quỵ và đột tử do tim

Trong nhiều trường hợp, người chứng kiến thấy người thân đột ngột ngã quỵ, mất ý thức, không ít người vội cho rằng “trúng gió”, vội vã cạo gió, chích máu đầu ngón tay theo lời mách bảo dân gian.

Theo bác sĩ Đoàn Dư Mạnh – thành viên Hội Bệnh mạch máu Việt Nam, điểm chung của đột quỵ và đột tử tim là xảy ra đột ngột, người bệnh ngã gục và mất ý thức. Nếu không được cấp cứu trong thời gian ngắn, cả hai đều có thể dẫn tới tổn thương não không hồi phục hoặc tử vong.

Tuy nhiên về bản chất, nguyên nhân và cách xử trí, hai tình trạng này rất khác nhau và cần được phân biệt rõ ràng để tránh những sai lầm đáng tiếc.

Theo bác sĩ Mạnh, đột tử do tim thường bắt đầu bằng một cơn đau ngực dữ dội, người bệnh có cảm giác như bị đè nặng bởi một tảng đá trên lồng ngực, sau đó nhanh chóng gục xuống và mất ý thức.

Nếu có kiến thức y tế cơ bản và biết cách bắt mạch cổ hoặc mạch bẹn sẽ thấy tim đã ngừng đập hoàn toàn. Diễn biến của đột tử do tim rất nhanh, tính bằng giây phút, đòi hỏi phản ứng tức thì từ người xung quanh.

Trong khi đó đột quỵ não thường có những dấu hiệu cảnh báo trước, như đau đầu dữ dội, nói khó, méo miệng, tê yếu một bên cơ thể, thậm chí mất kiểm soát đại tiểu tiện. Sau đó người bệnh có thể ngất dần, mất ý thức. Nếu phát hiện sớm, tim và mạch vẫn còn hoạt động, chỉ khi quá muộn mới xuất hiện tình trạng ngừng tim.

Để nhận biết nhanh, bác sĩ Mạnh khuyến cáo người dân nên nhớ quy tắc F.A.S.T, đó là: Face – quan sát xem mặt có bị méo không; Arm – kiểm tra xem tay có bị yếu liệt một bên; Speech – chú ý xem lời nói có bị rối loạn; và Time – thời gian là yếu tố quyết định, cần gọi cấp cứu ngay lập tức khi có bất kỳ dấu hiệu nào trong số đó.

Về cách xử trí, đột tử do tim là tình huống khẩn cấp bậc nhất. Người chứng kiến cần lập tức gọi cấp cứu 115, đồng thời thực hiện ép tim ngoài lồng ngực (hồi sinh tim phổi – CPR) càng sớm càng tốt. 

Thời gian vàng để cứu não chỉ khoảng 5 phút. Nếu có máy sốc tim ngoài tự động (AED) cần sử dụng ngay.

Ngược lại với đột quỵ, việc đầu tiên là gọi cấp cứu, đưa người bệnh đến cơ sở có đơn vị đột quỵ chuyên biệt trong vòng 6 giờ đầu – thời gian vàng để can thiệp tái thông mạch máu. Chỉ khi nào bệnh nhân mất mạch mới cần ép tim trong lúc chờ xe cấp cứu.

Nguyên nhân dẫn đến đột quỵ, đột tử do tim

Chuyên gia này cho hay nguyên nhân của hai tình trạng này cũng khác biệt rõ rệt. Khoảng hai phần ba số ca đột tử tim là do nhồi máu cơ tim cấp, hậu quả của việc xơ vữa động mạch vành lâu ngày khiến mạch máu bị tắc đột ngột.

Ngoài ra đột tử còn có thể xảy ra do viêm cơ tim, huyết khối trong tim, rối loạn nhịp như rung thất, hoặc các hội chứng tim bẩm sinh như Brugada hay block nhĩ thất. 

Trong khi đó đột quỵ não chủ yếu do nhồi máu não gây tắc mạch, hoặc xuất huyết não do vỡ túi phình mạch máu, thường liên quan đến tăng huyết áp đột ngột.

Cơ quan bị ảnh hưởng trong hai tình trạng cũng không giống nhau. 

“Khi tim ngừng đập, toàn bộ cơ thể mất cấp máu, não sẽ bị tổn thương nghiêm trọng chỉ sau vài phút thiếu oxy. Đó là lý do vì sao đột tử tim có tỉ lệ tử vong rất cao, lên đến hơn 90%.

Trong khi đó, đột quỵ thường làm tổn thương một vùng não, dẫn đến liệt nửa người, méo mặt hoặc mất khả năng nói. Nếu không cấp cứu kịp thời, vùng tổn thương có thể lan rộng, đe dọa tính mạng hoặc để lại di chứng suốt đời”, bác sĩ Mạnh nêu rõ.

Làm gì để phòng bệnh?

Phòng ngừa đột tử và đột quỵ đòi hỏi sự kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ và lối sống khoa học. Theo bác sĩ Mạnh, cả hai tình trạng đều có thể giảm thiểu bằng cách bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, tập luyện đều đặn, kiểm soát huyết áp, mỡ máu và đường huyết.

Ngoài ra cần kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt là điện tim, siêu âm tim, chụp mạch vành (DSA hoặc CT Photon) đối với những người có nguy cơ cao hoặc tiền sử bệnh lý tim mạch. Với đột quỵ, người có tiền sử tai biến nên được theo dõi sát hơn qua siêu âm mạch cảnh, điện tim và chụp mạch não.

“Cần nhấn mạnh rằng đừng bao giờ nhầm lẫn đột quỵ hay đột tử với ‘trúng gió’. Việc cạo gió hay chích máu ngón tay không những không giúp ích gì mà còn khiến người bệnh mất cơ hội vàng để được cấp cứu đúng cách”, bác sĩ Mạnh cảnh báo.

Bác sĩ Mạnh cũng khuyến cáo cộng đồng cần trang bị kiến thức sơ cứu cơ bản, không hoảng loạn, không làm theo các mẹo truyền miệng thiếu cơ sở y học, mà phải gọi cấp cứu và xử trí đúng. Trong nhiều trường hợp, chính sự bình tĩnh và hiểu biết của người xung quanh là yếu tố quyết định giữa sự sống và cái chết.

“Khi gặp người đột ngột đau ngực, ngã gục hay nói khó, méo mặt, đừng chần chừ. Gọi cấp cứu và hành động kịp thời có thể là điều duy nhất cứu được mạng sống của họ”, bác sĩ Mạnh nhấn mạnh.